Тоңарах

Материал из sostik.info
Перейти к: навигация, поиск

ТОҢАРАХ

Пабазы Генаа тӧреен кӱніне тоңарах сыйлап пирген. Гена уғаа тың ӧрін парған, тоңарах уғаа сіліг паза чылтырах полған. Че туңмазы Акайның ағаа іспі кӧйген.

Пабаң, мағаа тӧреен кӱніме ниме сыйлап пирерзің? — сах андох сурған Акай.

— Читсін тӧрееи кӱыің, андада кӧрербіс, — чоохтан салған пабазы.

— Мағаа тоңарах кирек, — азынадох чахыпча Акай.

— Хазых ползабыс, кӧрінер, — нандыр салған пабазы. — Сағам Генаның тоңарағынаң хада ойнаңар.

Че Гена харанча. Тоңарағынаң чарылыспинча. Школазар парчатса алай тасхар ойнапчатса, хада ла ал чӧрче. Узирға даа чатса, частых алтына сух салча. Акайға тударға даа пирбинче. Акай карандаш чазап аларға сураза, Гена аӌазы кӧйтіктенче.

— Пир карандашты, мин позым сағаа чазап пирем, — тіпче Гена.

— У—у, мин позым даа чазап полчам, — тогырланча Акай. Аӌазына тарын парча, аннаң чоохтаспинча. Че ачазы кілебинче. Ибдегі уроктарны истіг ле ит парча. Тоңарагы хости столда чатча.

Пірсінде Гена, иртен школаа маңзырап, тоңараған орған ӱстӱнде ундуп салған. Акай, тізең, обед соонда ӱгренче. Аннаңар ағаа иртен маң полча. Іди, пас чӧрчедіп, ол орғанда чатхан тоңарахты кӧр салған. Чӱрее ӧрчіліг талбыри тӱскен. Ол тоңарахты, сала маңзыри хаап, кӧрглеп сыххан. Тоңарахта пычах, вилкаӌах, штопор паза консерва асчаң пычағас пар полған. Акай пастап карандаштарын чазап алған. Анаіі тасхар парған. Анда Серга арғызына тоғасхан. Акай, сыдаспин, ағаа тоңарахнаң махтанған. Серга, тоңарахты алып, ӱр кӧрглеен, аны—мыны тутхлаан, пычахтарын асхлаан.

— Сини бе? Хайдаң алғазың? — сурабысхан ол.

— Пабам тӧреен кӱніме сыйлаан, — чойланыбысхан Акай.

— Синің тӧреен кӱнің кӱскӱзін полбады ба? Ам, тізең, часхы, — киртінмеен Серга.

— Пабам азынадох сыйлап пирген. Маңат ӱгренчеткен ӱчӱн, аннаң андар чойланған Акай.

Син ам мағаа сыйлап пир, — хысхан Серга. — Мин сағаа аның ӱчӱн рогаткамны пирем.

— Ха—ха, рогатка, — хатхырыбысхан Акай. — Мин рогатканы позым даа идіп алам.

— Харанчазың ма? — періскен Серга.

— Сыйлаан нимені сыйлабинчалар, — ынабаан Акай.

— Пабам мағаа даа сыйлагі пирер. Минің дее, тӱрче полза, тӧреен кӱнім полар, — ачырған парған Серга. — Хайа мин сағаа индеецтер хайди пычах тастапчатханнарын кӧзіт пирим!

Анаң Серға, тоңарахты алып, ырах ниместегі тирексер тастаан. Пычағас ағасха хазал парған.

— Кӧрдің ме? — махтанған Серга.

— Амох мин дее...

Акай, тоңарахты алып, матап арах тастаан. Тоңарах, тирекке тошли тӱзін, хыйа чачыраан. Акай, пас парып, тоңарахты алғанда, кӧрзе, пычағы сын партыр.

— Че ам пабаңа пирдірерзің, — ағаа айап чоохтанған Серга.

— Синің ӱчӱн! — сала ылғабин, арғызынзар атыххан Акай.

— Син позың чи, — хорых парған Серга, анаң ибінзер чӱгӱре халған. Акай ибінзер кӧӧ чох кірген. Тоңарахты орнынзар сал салған. Анаң, аӌазынаң тоғаспасха полып, школаа иртӧк парыбысхан. Иирде, школадаң килгендӧк, Гена аӌазы чоо тарынӌах удурлаан.

— Тоңарахты син оотхазың ма?

Акай, туртух парып, иулбыран салған:

— ӱр нимеске ле ойнирға алғам...

— Паба—аң, Акай мииің тоңарағымны сындыр салған, — сах андох хоптанған Гена. — Миннең сурбин даа алып алған.

— Андағ ба? — хатығ сурған пабазы.

Акай, тапсабин, пазын на икіп салған. Пабазы, турада аар—пеер пастырып, анаң чоохтанған:

— Кізі ниме—ноозын, сурбин, гіір дее албаңар. Син дее, Гена, туңмаңа нимее харан турғазың. Хада ойнирӌыхсар. Хайди идер зе, таңда ікӧлеңе тоңарахтар ал иирерге килізер.

Пір кӱнінде Акай паза Гена тоңарахтығ полғаннар. Олар тасхар хада ойнааннар. Оларнаң хада Серга ойнаанох.