Хар оолах

Алында-пурунда нимес, че амғы туста пір оолах чуртаан. Городта нимес, че аалда. Азыраӌаң адазы пар даа полза, астап чӧрӌең оолах. Иркелетчең инезі пар даа полза, ирее кӧрӌең табанах.

Пірсінде ол, чалғысхан ойнирға эрініп, ӱӱчіксер парған. Ол туста чайғы нимес, че хысхы полған. Ӱучікте улуғ кӧртік сабыл парған. Оолах, сағынып-сағынып, хардаң кізі ит сыххан. Хар хызыӌахты нимес, че хар оолахты.

Кӱрӌек алып, кӱребіскен, ағас алып, чазабысхан. Позынаң тиң хар оолағас турғызыбысхан. Кӧйее алып, кӧстерін иткен, сырғай алып, холларын хазаан. Ахсы-пурнын хоостабысхан. Халғанӌызында, оолахха соох полбазын тіп, позының хысхы пӧриин нимес, че чайғы пӧрігін, таап, кизіртібіскен.

Оолах, позының тоғызынаң чӧпсініп, анаң мӧңіс чоохтан салған:

— Пу оолах тіріл килген полза, піс хайди хыныг чоохтазарӌыхпыс, хайди кӧгліг ойнирӌыхпыс. Паба-ічем миннең чоохтазарға хынминчалар, олған-узах миннең ойнирға хынминча. Турысчаң аӌам чоғыл, перісчең туңмам чоғыл...

Кинетін оолахтың хыринда кӧгліг ӱн истіле тӱскен:

— Чобалба, оолах! Мин синнең хада чоохтазарбын, мин синнең хада ойнирбын.

Оолах ӱрӱккеніне харахтарын тозырайтча, таңнаанына ахсын асча. Кем іди чоохтанды? Ибіре, кӧрглеп, хылчаңназа, кізі кӧрінминче.

— Мин чоохтанғам, мин - хар оолах, — истілген пазох хости табыс.

Оолах ситкін кӧрзе, сынап таа! Хости турған хар оолах хара кӧйее харахтарынаң кӧр турча, ағас холларынаң аринӌа хыймырат парча.

— Синің адың кем? — сурчадыр хар оолах.

— Хароол, — килегейленіп, нандырча оолах.

— Че мин, тізең, Хар оолах поларбын. Че, ойнааң!

Таңнап-ӱрӱккен соонда, Хароол Хар оолахнаң хада ойнап

сыххан. Хыймырап таа полбаза, Хар оолах хынығ ойнапча. Харнаң олар чааласчалар, сӧснең олар алысчалар.

Іди олар кӱннің сай, тоғазып, ойнапчалар паза чоохтасчалар. Че пір хати оолах ылғап ала килген.

— Хайди полдың, Хароол? — айап сурча Хар оолах.

— Пабам, изірік киліп, пісті соххан, — сала истілдіре хоптанча Хароол.

— Ноға ол изірік? — хатабох сурча Хар оолах.

— Аны тоғызынаң сығарыбысханнар. Ахча пір чылӌа тӧлебинчеткеннер. Амды улам тӧлебестер. Іӌем аны кӧксебіскен. Пабам пісті сох салыбысхан. Хар оолах, арғызынзар ситкіп кӧрзе, сынап таа, Хароол чыртых кип-азахтығ паза сортых сырайлығ. Астаң астапчатхан одыр, кип-азахтаң хызьшчатхан одыр.

Ол кӱннең сығара Хар оолах хараа-кӱнӧрте Хароолға хайди полыс пирӌең тіп сағынған. Анаң тӱзінде ағаа тын пирген ӧӧркі чайаан мындағ чӧп пирген: «Сынап син ол оолағасха полызарга сағынзаң, мин сині хайылдырыбызам. Синің чӱреең полған хайхастығ ағас ӱренін оолахха пирзең, ол аны чирге кӧӧм салзын. Ол ӱреннең ӧскен ағаста прай даа чіӌең нимістер сығар. Ол ағастаң оолах азыранар паза тонанар».

Оңарыл киліп, усхун парып, Хар оолах сағысха тӱзібіскен. Хайди полӌаң? Пір хати чир-чарыхты кӧрерге киліскенде, хайди пос кӧңнінең аны тастаӌаң. Че Хароолны айастығ. Полған сай саа тӱсче Хароолның, ӧзӧкче одыр оолах. Полған сай халтырасча Хароол, кип-азаа ӱрепче одыр.

Пірсінде Хар оолах кӧрген тӱзін нанӌызына чоохтап пирген. Анаң теен:

— Алын ал минің чӱреемдегі хайхастығ ағастың ӱренін.

— Чох, чох! — ылғапча Хароол. — Мин син чох кемнең ойнирбын, кемнең чоохтазарбын.

— Анзы хайтпас, — мӧңіс ӱннең чоохтанған Хар оолах. — Олох мин часхызын хайыл парарӌыхпын. Алып ал ӱренні, часхызын аны одырт саларзың. Чахсы мааннап ӧскірзең, чахсы чуртирзың...

Ол сӧстернең Хар оолах иаарсах чӱреенің ізннне хайьш сыххан. Таң харах частары, таң сурнахтар ахханнар Хар оолахтың. Тӱрче иолғанда, Хар оолах турған орында, хар хайылып, харанды пол парған.

Хароол, ылғап ала, нанӌызының чӱрее полган кічиӌек ӱренні алып алған.

Кӧгліг часхы чидерінең, Хароол ол ӱренні ӱӱчікте одырт салған. Ур дее кӱннер иртпеенде, ол ӱреннең хайхастығ ағас ӧс килген. Ол ағаста чылығ чирлерде ӧсчеткен бананнар, ананастар, апельсиннер паза даа пасха фрукггар полчатхан нимістер кӧрінглеп килгеннер.

Хароолның паба-іӌезі оларны, тееріп, туған-чағыннарына ӱлееннер, аймах кізілерге сатханнар. Ырах-ырах чирлердең кізілер килглееннер пу хайхастығ ағасты кӧрерге.

Хароол ӱӱчікте пасха даа ағастар одыртхан. Паба-ічезі дёе мында тоғын сыхханнар. Тоғыс паза ахча парда, чахсы чуртап пастааннар олар.

Хысхы сай Хароол ӱӱчікте хар оолахтарны хардан чах турған. Че пірдеезі тірілбеен.