Пӱдӱрчӱннең тӱлгӱ

Материал из sostik.info
Версия от 19:23, 31 августа 2014; Admin (обсуждение | вклад)

(разн.) ← Предыдущая | Текущая версия (разн.) | Следующая → (разн.)
Перейти к: навигация, поиск

Пӱдӱрчӱн уғаа тың симірӌең хус. Симір парған туста учух таа полар чоғыл. Аннаңар аны тӱлгӱ тың кӧп чіпче.

Пір хати пӱдӱрчӱн тӱлгӱӌектең ӧс аларға сағынып, тӱлгӱӌексер учух киліп, сурча:

— Угаа кӱлкістіг чирге парарың килче бе, тӱлгӱӌек?

— Ноға кплбеӌең, килче!—тіпче анзы.

— Че, килче полза, минің соомнаң чӧріп одыр.

Ам пулар ікӧлең парнлар. Пӱдӱрчӱн алнында учуғып одырча, тӱлгӱӌек аның соонаң чӱгіріп одыр. Іди парчатсалар, аал пазында пір тураӌах турча.

— Тігіне кӧзенекте нпмедір, кӧрчезің ме; тӱлгӱӌек? —тидір пӱдӱрчӱн,

Тӱлгӱӌек кӧрзе, апсах-иней одырлар. Инейі тағыранып одыр, апсағы палты саптап одыр.

— Я, кӧрчем,—тіпче тӱлгӱ.

— Че ам аннаң харах алба, амох хайдар, хайдар кӱлкӱстіг полар,—тіпче пӱдӱрчӱн.

Ідн тібинең пӱдӱрчӱн, учух парып, инейектің тигейіне одырыбысты. Апсағы аны кӧр салып:

— Тохта, тохта, иней, хыймыраба,—тидір.

Позы палтызын хаап алып инейінің пазын сабарға хуластанча. Апсах, хуластан киліп, палтызы инейнің пазына теер туста, пӱдӱрчӱн учуғыбысхан, инейек, тізең, стол алтына пурли ла халған. Апсағас ам ніткезін тырбап, кӧр тур. Аны кӧрІп, тӱлгӱ хайдар-хайдар эрепче, істін тудын салған ағахтан чӧр.

Пӱдӱрчӱн айлан киліп сурча:

— Че кӧрдің ме кӱлкістіг нпме?

— Кӧрдімӧк, тіпче тӱлгӱ, хатхырған ӧкпезін пазын полбин.

Пу позың полғали пірее нимедең хорыххазың ма?—тіп сурча пӱдӱрчӱн тӱлгӱдең.

Чох, пір дее нимедең хорыхпаам,—тидір анзы.

— Хорғысгығ чирге парарыыъ килче бе?

— Параң, —тіпче тӱлгӱ,—кӱлкістіг ниме кӧргенде, хорғыстығ даа нимені ноға кӧрбеӌең.

— Че, минің соомнаң чӧріп одыр,—тіп, пӱдӱрчӱн учух парпр, тӱлгӱӌек аның соонаңох чӱгӱрче.

Піди пулар аал ортызына чит килділер. Аал аразында тӱлгӱні кӧр салып, адайлар, хандар-хайдар ӱрізіп, сӱр сыхтылар, кізілер, тізең, ағас-тастығ сӱрісчедірлер. Тӱлгӱнің худы халбин чӱгіріп, сӱмеленіп, чадап ла ос халды пу хыялдаң. Пу киректең озып, чазыда гіарып, ахыңнап, тынастап чадыр ам.

Тӱлгӱнің хайди пол чӧреенін кӧр чӧрген пӱдӱрчӱн, аның хырина учух киліп, сурча:

— Че кӧрдің ме хорғыстығ нпме, хайдағдыр?

— Чағын арах кил, хулаам тунып пір дее ниме испинчем,—тидір тӱлгӱ.

Пӱдӱрчӱн, чағын арах киліп алып, пазох:

Хорғыстығ нимені кӧрдің ме, хайдағдыр?

тіпче.

— Хулаам тун парды, чоохтаан чооғыңны пір дее истіп полбинчам,—тидір тӱлгӱ.

Аның соонда пӱдӱрчӱн тӱлгӱзер чапсыра киліп хысхыр сыххан Іди хысхырчатханда, тӱлгӱ апы хаап алған.

Адыр тохта, тӱлгӱӌек, чібе, мині чирге хаӌан даа ӱр бе саға. Ӧлер алнында пір чоох сурып алим,—тіпче пӱдӱрчӱн.

Че сур,—тидір анзы.

— Інек хайди мӱӱридір?

Тӱлгӱӌек, ахсын аспин:

— Мӱ-мӱ!—тібіскең. — Ат хайдн кістидір?—тіпче пӱдӱрчӱн.

Тӱлгӱӌек:

— Йи-ии!—тіпче тӱлгӱ, ахсын аспин.

— Пӱӱр хайди улидыр?

— Ауу-ауу-у-у—тіп, ахсын чалбах азыбысхан тӱлгӱӌек.

Аның аразында пӱдӱрчӱн тӱлгӱнің ахсынаң пір ле пола халған.

Ам сығып алып, тастых арах одыр салған пӱдӱрчӱн сурча:

— Тӱлгӱӌек, мынӌа полғанӌа тосхазың ма?

— Чох, тоспаам,—тіпче тӱлгӱ.

— Тозар чирге парарзың ма?

— Тозар чирге парбин за, парам.

— Че минің соомнаң чӧріп одыр,—тіп, учух парир пӱдӱрчӱн.

Ам пулар парирлар. Іди парчатсалар, чолӌа ікі аңӌы килчелер. Санахтарына ит таарлап салтырлар.

— Че тігіне кӧр ікі аңӌы килилер. Санахтарында толдыра ит. Олар ам мині сӱрізерлер. Син мында чазыныбыс. Мині сӱрізіп ырабыссаларох, тосханӌа чіп аларзың,—тидір пӱдӱрчӱн тӱлгее.

Позы, аңӌыларның алнына чндіп, ханадын сыы атырған полып, учух полбин оңар-тискер пол чӧр. Аңӌылар, пӱдӱрчӱннің іди пол чӧргенін кӧр салып, сапахтарын тасти, аны сӱріс парирлар. Удур-тӧдір кӧӧгізіп, илееде ырабысханнарында, тӱлгӱӌек киліп оларның иттерін тооза чіп парыбысхан.

Аңӌылар, пӱдӱрчӱнні тут полбин, хол сабызып, айлан килзелер, иттері чоғыл. Ам улуғ ачығда хуруғ нанчалар.

Пӱдӱрчӱн тӱлгӱӌексер учух килзе, анзы харпын педейте чіп алған ӧстеп, тынастап чадыр.

— Тостың ма?—тіпче пӱдӱрчӱн.

— Тостым, тостым,—тіпче тӱлгӱӌек.

— Ам чылығ чирде чадып тынанарың килче бе?

— Килче, хайдар-хайдар уйғым килче. Узуп алза, уғаа чахсы поларӌых,—тпдір тӱлгӱӌек.

— Че андағда минің соомнаң чӧріп одыр, тіп учуғыбоғысты. Тӱлгӱӌек аның соонаңох парча. Іди парчадып кӧрзе, пӱдӱрчӱн пір хая алтында хуйуның ӱстӱнде одыр салтыр.

Пу минің алтымдағы хуйуны кӧрчезің ме? Ағаа кіріп, чат,—тіпче.

Ам тӱлгӱӌек, ол хуйуға кіріп, чадыбысты; тымығ, чылығ чирде. Иртен иртӧк пӱдӱрчӱн кӧрзе, киӌеегі аңӌылар пу килилер. Оларны кӧр салып, пазох аңӌыларның алнында арир, ханадын атырган полып, оңар-тискер тӱс парипр. Аңӌылар пуға ам тарынӌахтар. Хайди даа тудып ӧдірерге тіп, сӱріс сыхтылар. Пӱдӱрчӱн ӱр дее полбаан, пу аңӌыларны паяғы хуйуға ал килді.. Аңӌылар кӧрзелер, хуйуда тӱлгӱ чадыр. Ам олар ол тӱлгӱні ӧдіріп алдылар.

Ана іди пӱдӱрчӱн тӱлгӱдең ӧс алтыр.

Примечание

"Пӱдӱрчӱннең Тӱлгӱ" тіп нымах 1950 чылда С. П. Кадышев нымахчыдаң пазылған. Пу нымах орыс паза казахскай варианттарға чағын. "Казахские народные сказки" тіп сборникті кӧр. М., 1952 ч., 23 стр. паза А Толстойның обработказынаң нымахты—"Полное собрание сочинений", М., 1948 чыл, XII т., 178 стр.