Просмотр исходного текста страницы Колоногастаң тӱлгӱ

Пір пӧзік ағас пазында палалығ ікі Колоногас чуртаптырлар. Оларның палаларын чылның Тӱлгӱӌек апарыбысчаң полтыр. Ағас хырина киліп, сӱмеліг Тӱлгӱ тапсапча:

—	Эй, Колоногастар, мин сірерзер килдім! Хая, пірее палаңарны пеер тӱзіріңердек!

—	Чох, піс сағаа палабысты пирбеспіс,—тісчелер Колоногастар.

—	Гіирбессер бе? Кӧрербіс адыр пирбезіңерні. Пирбезеңер дее аларбын!—тіпче Тӱлгӱчек.

—	Албин за, хайди аларзың? — піс пӧзік чуртапчабыс, піске чит полбассың.

Хайди чнтпечең? — тидір кӧйтік Тӱлгӱӌек. -Мыннаң тӱрілібіссем, тӱбен чылтыстарда полам; харылыбыссам, хазың пазында полам. Анда палаңардаң полар, позыңарны даа чіп салам.

Тӱлгӱӌектің іди теенінең хорығып, Колоногастар, аязалар даа, пір палаларын тасти пирділер. Тӱлгӱӌек, аны артына, ағас аразына ойлабысхан. Колоногастар, тізең, палаӌахтарын аяп, ылғазып, сыхтазып одырлар.

Ікінӌі кӱнінде Тӱлгӱӌек, "чылыг кӧрген чирде, чылан ибіріледір" тееннің пірсі, пазох чиде тӱскен.

—	Хая, пазох пірее палаңар тастаңар пеер! Тастабазаңарох тӱрӱлібіссем, тӱбен чылтыстарда полам; харылыбыссам, хазың пазында полам!—тіпче.
Хайди итсіннер зе, сағыстары хысха Колоногастар, пазох пір палаларын, аязалар даа, тасти пирділер. Колоногастар ам ікі ле палалығ, чобалызып, сыхтасчалар. Пірсінде, пулар піди чобалызып одырғанда, Турналар учух килгеннер:

—	Ноо нимее сыхтазып одырзар, Колоногастар?— тіп сурчалар.

—	Піссер хоор Тӱлгӱ саңай ла киледір. Пісті хор-ғыдып, палаларыбысты апарыбысча.

—	Сірерні хайди хорғыдадыр Тулгӱ?—тіп сурчалар Турналар.

—	Ағас пазына сығып алып, прайзыбысты чіп салар полча, —тіп пір ӱнге тапсасчалар Колонок ирепчі.

Аны истіп, Турналар кӱлімсіреп салғаннар:

— Тӱлгӱ ағас пазына хачан даа сых полбас, ол сірерні алахтырча. Хазың пазына сегірердең иртіп, хазың тӧкпесті дее азыра сегір полбас ол. Пазох киліп, сірерні хорғытчатса, че сегір кӧр тирзер. Аның соонаң ниме поларын кӧрерзер,—тіп, Турналар хыр паарли пӧзік нимес учуғыбысханнар.

Колоногастар постарының уяларында одыр халғаннар.

Ікінӌі кӱнінде Тӱлгӱ ахыңнабинаң чиде тӱскен. Колоногастарға тапсапча:

—	Хая, пірее палаңарны табыраанӌа тастаңардах, пӱӱн маға маң чоғыл,—тіп, позы чалғана тӱскен.

Колоногастар уяларында тапсабнн одырчалар. Постары хорығып Тӱлгее чоғартын кӧр саладырлар.

Че, хайди полып айбынчазар анда?—маңзыратча оларны Тӱлғӱ.—Ол полбаза, мыннаң харылып хазың пазына сығар ползам, кирек хомай полар! —тіпче.

Ағас пазынаң пір Колонок тапсапча:

—	Сегір кӧрдек ле... піс кӧрибіс сегіргеніңні.

Тӱлгӱ ачиинаң, тізін тазыладып, тӱрӱл киліп,

нинӌе пар кӱзінең сегірген... Ырах парар ба за—тӧкпес тӧзінде тӧкпейтен тӱскен. Турбин даа тӧкпес тӧзінде чатча.

Колоногастар, аны кӧре, хатхырысчалар. Тӱлгӱ уятханынаң ағас ибіре аар-пеер чӱгӱрглеп сыххан. Ӱр бе, ас па чӱгӱрглеен ол іди, ам сурча Колоногастардаң:Минің піди ағас пазына сых полбазымны сірерге кем чоохтаан?

Турнаӌахтар чоохтааннар!—ӧрінісчелер Колоногастар.

Олар ам хайдар пардылар?

—	Мындар, хыр паарлн, индіре учуғыбыстылар.

"Тохтаңар адыр. Мин сірернең санас салам," -тіп

сағын салған Тӱлгӱ пос алнынӌа. Ам ол Турналарны кӧрглеп парир. Ӱр бе, ас па парған, иир полыбысхаң, кӱн кірерге идіп, тигір тӧзі хызарыбысхан. Кӧрзе, Турналар ырах нимес учуххлап парирлар. Оларны сӱре чидіп, Тӱлгӱ хысхырча:

—	Эй, Турналар, кӧріңердек! Сооңарӌа тигірге сіри улуг ӧрт кӧйіп одыр. Ол ӧрттең озарға кирек. Че минің інімзер параңар, итпезе—ӧртке кӧй па-рарзар.

Позы аннаңарох ойлап парир.

Турналар кӧрзелер сынап таа тигірнің чарымы тооза хызарыбыстыр. Мындағ ӧртте кӧй тее парары ӱр нимес. Йрік чох Тӱлгӱнің чӧбіне кірерге кирек. Тӱлгіӌектің соонаң пір хаязар кӧӧлӌе, ханат саап, парирлар. Пара-пара пулар Тӱлгӱнің ініне чит килгеннер. Інзер пурнада кірерге хынмин, Тӱлгӱнең сарызып одырлар. Сарыза, сарыза килгенде, сӱмеліг Тӱлгӱ ас парды:

—	Че сірер кіріңер, мин ахсында одырим,—тидір Тӱлгӱ,—Сірер ахсында одырзаңар, улуғ ӧрт килзе, кӧйглеп парарзар.

Турналар сағын кӧрзелер, сынап таа Тӱлгӱӌек сын чоохтапчатхан осхас. Пу чоохха киртініп, іннің иң тӱбіне кірібістілер. Тӱлгӱӌекке анзы ла кирек полган. Ам ол, ін ахсында одыр салған, чалғанғлап одыр.

—	Че, нанӌыӌахтар... Колоногастарға ноо ниме чоохтаазар?—тіп кӱлімсіреп, сурча Тӱлгӱ.—Ам маға ниме тирниңер зе?

Хармахха хаап парғаннарын Турналар ам на сизінчелер.

—	Ниме чоохтир полғабыс... Пролығбыс,—тіпчелер Турналар,—че ӧлер алнында син піске кӱн харағын тӱрче дее кӧріп аларға пирдек.
Тӱлгӱ чаратпинча. Пуларға ӱғаа тың тарынчатхан осхас.

—	Че уғаа ла киртінминче ползаң, азааң даа алтынаң сарсых таа харахнаң кӧріп алибыс кӱн чариин,— тіп алданысчаЛар Турналар.

Пуларның піди ӧзелісчеткеннеріне сыдабин, Тӱлгӱчек пір азағын кӧдір салған. Турналар, кӱн хара-ғын кӧрерге иткен полып, Тӱлгӱӌекті аңдара сазы-бызып, учуххлабысханнар. Тӱлгӱӌек турып айланғанӌа, ікі ле пала Турна сығарға маңнанмнн халғаннар.

Ам мин сірерні кӱн харағын кӧзідербін,—тидір

Тӱлгӱ.

—	Чох, Тӱлгӱӌек, син піске тың тарынма, —тіс-челер халған ікі пала Турна.—Піс сині улуғ талайны кизіре апар саларбыс. Анда син прай Турналарны чидерзің.

Че, чарайза. Апарыңар,—тіпче Тӱлгӱ.

Ам ікі Турнаӌах, хости одырыбызып, ханаттарын удур-тӧдір арта салып алғаннар. Тӱлгӱні одыртып алып,. улуғ талайзар учух парилар. Пара-пара пулар талай ортызына читтілер. Тӱлгӱӌек, чоғар кӧрзе—тигірдең пасха ниме кӧре чоғыл, алтынзар кӧрзе—талайның хыри-пазы кӧріне чоғыл. Ол туста ікі Турнаӌах кинетін, ікі чара парып, сӱмеліг Тӱлгӱӌекті талай тиреене тӱзірібізіп, учуғыбысханнар.
=Примечание=
'''"Колоногастарнаң Тӱлгӱӌек"''' ''тіп нымах 1939 чылда М. К. Добров нымахчыдаң пазылған.''
[[Категория:Народное творчество]]