Адайах

Соох хысхы хараа. Сохтанӌых чил, ӧріністіг сығырып, тура хырларынаң, хазаа ӱстӱлерінең кӱбӱр харны кӱребізіп, ойнап чайылча. Туралар, соохха тоңан чіли, пӱгірелін, харға пат парып, мӧңіс турчалар. Ибіре хап-харасхы. Чылтыстар ла, уйғуланчатхан чіли, харахтарын нуубызып, анаң пазох кӧрібісчелер.

Аал тастығы. Пір кічиӌек, кӧртікке пастыр парған тураӌахтаң, чабал чилліг харааға хайбин, сууластар, сарыннар истілчелер. Кӧзенек хаалхалары, ол чилге тарынған чіли, чабалланып, сиих-саах тӱсчелер.

Тасхар, турадағы сарыннарны тыңнап, хулахтарын сиртейте тудып, анаң пазох тӱзіріп, тӱгдӱр адайах, пӱгірел парған, кірлес алтында, пӧк парып, чатча. Чуға теерізі соохтаң хомай арачылапча. Адайах, сірлезіп, хайди даа чыырылза, тамырларынӌа соох ла ойлапча. Чил ағаа ырах нимес хазааӌахтаң сосханың пірееде ӧтіг сиихтапчатханын читір пирче. Адайах позының тасхархы арғызы астапчатханын сизінібӧкче. Маңат чысчыл пурны турадаң чіӌең нимелернің чызын хаапча. Ол чыстар астапчатхан харнын хыӌаландырчалар, сілегейі пос ла саалап турча. Че пірееде турадаң кізінің киңзігліг тирі паза тамкы чызы пура саап килче. Аның сағызында удаа кӧрін турча, хайди ээзі, пик азахха турып, ибдең сығар паза кірлес ӱстӱнеңӧк, харьш парған ӱннең аның адын адап, агаа сӧӧк-саах тасти пирче. Пірееде хайдағ-да-ачығ нименең сиип парған ит алай ба халас сығар пирӌеңӧк. Адайах аны чізе, істінзер ниме-де ӧртеи парыбысча. Ам аннаңар ол, нимее-де ізеніп, ізіксер сирғек кӧр салча.

Хаӌан-да ол чахсы чуртаӌаң. Иб ээзі алай ба ипчізі удаа чахсы азыраӌаң. Ээлерінзер пастап кізілер кӧп паза удаа килӌеңнер. Хатхы-кӱлкі, сарыннар тураӌахты тітіретчеңнер. Че соонаң ноға-да нинӌе-де кізі удаа чӧр сыххан. Сууластар, сарыннар тураны тали саабысхадаға тӧӧй полғаннар. Анаң пірердең, чайханып,сыхчатсалар, алай сӱрі інӌілерге сӧӧртет парыбыссалар, турадаң хысхырыстар истілчең. Иб ээзі изірік ӱннең ипчізінең тартысчаң. Ипчізі харах чазына сіс парған сырайлығ тасхар хайынӌаң.

Че пір хати андаг кӱлет соонда, турада, хысхырыс улам полып, ниме-де оодылғаны истілгсн. Анаң иб ээзінің ипчізі улуғ чемоданныг, харахтарын чысхлап, турадаң сых килген. Адайах андар чӱгӱр килген. Ээзі ипчі хайдағ-да чылығ сӧстер чоохтанған ағаа, нымзах холларынаң адайахтың пазын, арғазын сыйбаан. Адайға щи сыйбапчатханда истіғ полған, ол, харағын нуубызып, турча. Че ипчі анаң, аны кӧӧлңе сапхлап, ниме-де чоохтаныбызып, пар сыххан. Хооп парчатхан адайахтың пурны алнында ограда ізігін ағырин чаабысхан.

Паза адайах ағаа тоғаспаан. Пайаағы удаа чӧрчеткен иреннер улам на удаа чӧр сыхханнар. Андада адайға чуртастың сидігі урунған. Ээзі, ол иреннернең хада турада суулазып, тасхархы нимее хайбиндаачатхан. Иртенінде иб ээзі сых килче. Кірліг кип-азахтығ, путхал парған састығ, кӧғемзік пурнын хычынып ала, иб аразында тарынӌах хайынӌаң.

Пӱӱн кӱнӧртӧк сууластар пасталған. Хайдаң-да пазох ол иреннер килгеннер. Ээзі оларны турадаң чапчаң сығып удурлаан, ӱрчеткен адайына чоо хысхырған.

Ам, тізең, кӱзӱрес парирлар. Кем-де турадаң сыхчатханға тӧӧй. Адайах сала маңзыри кірлес алтынаң сыххан. Мына тура ізии хазыра азылды, оор пулғала тӱсті. Адайах ээзін танып салған, че ол уғаа тың чайхал турча, ылӌыр азахтарында тур полбин, тӱвдере кӱзӱри тӱсті. Кірлес пасхыстарынӌа тоғылахтанып, хыринда тастал парган кӧртігесті кӱреп чӧрібісті.

Кӧмес чадып, ам тур сыхты. Адайах изіріктерге хынмаӌаң, аннаңар ол, ээзі дее полза, чағын паспин турча. Ээзі, хайди полза азахха турып, тура пулиина чӧленіп, оохтап, хус сыхты. Че ӱр дее полбин, чил ӱбӱргенге бе алай хайди, ээзі пазох орнында тӱс халды.

Кізіні сис салып, хазаадағы сосхаӌах, пазох сиихтап, азыранарға тілеен. Соохха тооп, кӧмес оңарылып, ээзі тур килген. Анаң, сӱрнӱгіп ала, туразар пастыра халған.

Адайах пілген, ам ээзі ибдең паза сыхпас. Соох чил харах частарын сығара саапча. Ағырин хазаазар соплап парған. Харасхы хазаадағы пулуңнаң аны сосхаӌахтың ӧріністіг хорхылааны удурлаан. Ағаа удур хыңзығлап, сосхаӌахтың гӱрсң нанына чапсыра

чадыбысхан. Олар іди удаа соох хысхы харааларны иртірчеднер. Постарының пілізіп алған тілнең удур-тӧдір хоптанызып, анаң, чылып парып, узи пирчеңнер. Ам даа сосхаӌах, хомзынызын чоохтап, айастығ хорхлапча. Адайах, аны часхарған чіли, хулах кистінең чалғабысхан. Сосхаӌах аринча сым полыбысхан.

Уйғу аразында олар искеннер, хайди уйғу-чадығ чох чил, хазаа ӱстӱнӌе сығырып, сохтанып, тохтағ чох учух чӧрген.